زبان معماری برج های اداری تهران

مقدمه
تهران در سال‌های اخیر شاهد شکل‌گیری بناهای شاخصی بوده که علاوه بر ایفای نقش عملکردی، به‌عنوان عناصر هویتی و نمادین در سیمای شهری نیز تأثیربسیاری داشته است و به فراخور نیاز، گسترش ساختمان های خدمات محور و فضاهای اداری و کمبود زمین‌های قابل ساخت و عدم توجه به طرح جامع در توسعه شهر تهران باعث شکل‌گیری برج‌های اداری با سلایق مالکان و ذینفعان مختلف در پهنه جغرافیاییی تهران گردیده‌است و علی‌رغم نظارت سازمان‌های مسئول مانند نظام مهندسی و شهرداری و شورای عالی معماری و شهرسازی، برج‌های تهران نتوانستند به لحاظ معماری به هویتی متعلق به تاریخ و فرهنگ جامعه ساکن در تهران دست یابد. لذا همواره این سوال مطرح بوده که زبان معماری برج‌های اداری و یا حتی مسکونی در جامعه‌ای در حال توسعه مانند ایران چگونه باید باشد؟ برخی تقلید کامل از معماری مدرن جوامع غربی را جواب سوال می‌دانند و برخی استفاده از فرم‌ها و المان‌های سنتی ایران در نمای بیرونی برج‌ها را راه حل مسئله می‌دانند. می‌دانیم که برج و ساختمان بلند متعلق به جامعه مدرن است که در معماری گذشته ایران ساختمان بلندمرتبه که دارای عملکرد مفید در ارتفاع باشد وجود نداشته‌است. و قالبا به‌صورت بناهای یادبود و یا بناهای الحاقی بودند (مانند مناره ها در مساجد).  لذا باید پذیریم با ورود ساختمان‌های بلندمرتبه به توسعه شهری، شهر‌های ایران فرهنگ معماری مطلوب خود را با خود می‌آورد. اما توقع از جامعه حرفه‌ای معماران و صنعت ساختمان این است که مانند موارد و موضوعاتی که وارد جامعه در حال توسعه ایران می‌شود، هماهنگ با فرهنگ و هنر معماری و شهرسازی توسعه پیدا کنند.یکی از تازه‌ترین نمونه‌ها، برج صبا است که در ضلع شمال‌شرقی تقاطع بلوار صبا و بلوار آفریقا (جردن)  می‌گیرد و تیم طراحی و راهبری شرکت تدبیرسازه تامین تمام سعی و تلاش خود را معطوف به طراحی برجی نمود که درعین رعایت ضوابط شهری و پهنه قرارگرفته، بتواند ترکیبی مناسب در بافت مرکزی جردن، خط آسمان نمای شهری را ارتقاء بخشد و با توجه به جلوگیری از نور مزاحم شرق و غرب با ایجاد سایه‌بان‌های عمودی (لورهای الحاقی نما) به دور از هیجانات زودگذر در سبک‌های طراحی و معماری، جلوه‌ای ماندگار در بافت منطقه ایجاد کند. و هم‌اکنون مراحل اخذ مجوزهای آن در شهرداری منطقه سه تهران در حال انجام است. این پروژه با عبور از کمیسیون توده‌گذاری شورای عالی معماری و شهرسازی شهرداری تهران، به‌عنوان طرحی تأیید شده شناخته‌می‌شود و به نظر می‌رسد در آینده نزدیک، به‌عنوان یکی از برج‌های متمایز شمال تهران قد برافرازد.

برج صبا : نشانه ای تازه در خط آسمان تهران
سبک معماری و فرم
طراحی برج صبا مبتنی بر اصول معماری معاصر نئومدرن است. دو حجم اصلی با تناسبات کشیده و گوشه‌های نرم، فرمی سیال و پویا ایجاد کرده‌اند که با شکستگی‌ها و تراس‌های سبز در طبقات میانی و فوقانی از یکنواختی خارج می‌شود. ریتم عمودی نما با استفاده از خطوط شیشه‌ای و فلزی، حس صعود و کشیدگی را تقویت می‌کند و به برج هویتی متمایز می‌بخشد..از منظر زیبایی‌شناسی، بازی حجمی میان دو برج، هم تعامل و هم تضاد بصری ایجاد کرده است؛ یکی  با  فراز در ارتفاع به جنبه عملکردی و لوکس بودن پروژه اشاره می‌کند و دیگری با روف‌گاردن و فضاهای باز، به کیفیت زندگی کاربران توجه دارد..
جنبه‌های سازه‌ای
ارتفاع قابل‌توجه و قرارگیری برج در یکی از پرترافیک‌ترین و پرترددترین محورهای شهری، لزوم به‌کارگیری سیستم‌های سازه‌ای مقاوم و نوین را ایجاب می‌کند. انتخاب سیستم‌های مرکب فولادی-بتنی برای تحمل بارهای قائم و جانبی، استفاده از هسته مرکزی مقاوم و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید در مقابله با نیروی زلزله از جمله تمهیداتی است که انتظار می‌رود در این پروژه مد نظر قرار گیرد. همچنین وجود آب زیر سطحی بدلیل عمق گود و هلی‌پد و بارگذاری‌های ویژه در بام، نیازمند پیش بینی های فنی برای گود و  طراحی دقیق سازه‌ای است.
ارتباط با بافت شهری
برج صبا صرفاً یک سازه عمودی نیست؛ بلکه با بافت پیرامونی خود وارد گفت‌وگو می‌شود. جای‌گیری در تقاطع دو بلوار مهم، به پروژه نقشی شهری و نمادین داده است. طراحی پیاده‌راه‌ها، پودیوم گسترده در تراز همکف، و پیش‌بینی فضاهای عمومی مانند تراس‌های سبز، باعث شده ارتباط میان بنا و شهروندان حفظ شود. بدین‌ترتیب، برج نه‌تنها یک نشانه در خط آسمان تهران خواهد بود، بلکه در سطح خیابان نیز مکانی برای تعامل اجتماعی خلق می‌کند.
خواص زیباشناختی و بصری
از نظر دید شهری، در محور آفریقا ـ صبا عمل خواهد کرد. برج صبا با ارتفاع و فرم متفاوت خود، به‌عنوان یک لَندمارک (Landmark) حجم نرم و کشیده، در تضاد با ساختمان‌های مکعبی اطراف، جذابیت بصری ایجاد می‌کند و تراس‌های سبز و بریدگی‌های نما به چشم ناظر شهری تنوع می‌بخشد. و استفاده از شیشه و فلز روشن در نما نیز در انعکاس نور روز و نورپردازی شب، کیفیتی پویا به سیمای برج می‌دهد.
جمع‌بندی
برج صبا را می‌توان پروژه‌ای دانست که میان سه سطح معماری، سازه و شهر تعامل برقرار کرده است:
– در سطح معماری، طراحی معاصر و پویا

در سطح سازه‌ای، نیازمند فناوری‌های پیشرفته برای پایداری و ایمنی
و در سطح شهری، نمادی تازه در تقاطع دو محور مهم تهران
با تکمیل این پروژه، تهران یک لَندمارک جدید خواهد داشت که می‌تواند هم در هویت بصری شهر و هم در ارتقای کیفیت فضاهای عمومی مؤثر باشد.

به قلم : مهندس میلاد نورعلی شرکت تدبیر سازه تامین